پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، به منظور گسترش فرهنگ "پژوهش" در جامعه و ارج نهادن به مقام شامخ "پژوهشگران"، ۲۵ آذر از سوی "شورای فرهنگ عمومی" کشور به نام "روز پژوهش" نام‌گذاری شد. وزارت "علوم تحقیقات و فناوری" نیز از سال ۱۳۷۹ چهارمین هفته آذر ماه را به نام هفته پژوهش نام‌گذاری کرد.
 
علت نام‌گذاری روزی به نام پژوهش چیست ؟
علت نام‌گذاری چنین روزی این است که در این روز مردم به اهمیت پژوهش، نقش ، جایگاه و تاثیر آن در اداره سازمان ها، اداره کشور و جامعه و بهبود وضع زندگی و معیشتی شهروندان آشنایی بیشتری پیدا کنند و از زاویه‌ی دیگر در جریان عملکرد موسسات، سازمان‌ها و مجموعه‌هایی که ماهیت وظیفه شان، پژوهشی است قرار گیرند. این روز هم چنین فرصتی است تا مردم و دوست داران علم و پژوهش با یکدیگر به تعامل بپردازند و مردم بیش تر در جریان فعالیت‌های پژوهشی انجام شده در بخش‌های مختلف کشور قرار گیرند.
 
منظور از "پژوهش" چیست ؟
منظور از پژوهش چیست و در دل ین واژه چه بار معنایی نهفته است که شورای عالی انقلاب فرهنگی را بر آن داشت تا روزی را به آن اختصاص دهد؟ مفهوم پژوهش چیست ؟
برای "پژوهش"، تعاریف متعددی بیان شده است. برخی آن را "مطالعه آگاهانه، برنامه ریزی شده و روش مند به هنگام مواجهه با مساله‌ی پیچیده و مبهم به قصد ایجاد وضوح و رفع پیچیدگی و ابهام از آن مساله "، عنوان کرده اند.
تحقیق و پژوهش به مجموعه فعالیت‌های بدیع ، خلاق ، نوآورانه ، نظام یافته و برنامه ریزی شده‌ای گفته می‌شود که به طور کلی با هدف و در جهت گسترش شناخت مرزهای علمی و کاربرد این دانش برای بهبود زندگی و به طور خلاصه در جهت نوآوری و ایجاد فرآورده ها، فرایندها، وسیل و ابزار، نظام ها، خدمات و روش‌های جدید که در نهایت منجر به رشد و توسعه می‌شود، صورت پذیرد.
 
تحقیق و پژوهش فرایندی وقت گیر و زمان بر است و بیش از هرچیز نیازمند صبر و شکیبایی مسوولان و پژوهشگران است.
در پژوهش معمولا نقاط ضعف و قوت موضوع یا یک محصول بررسی می‌شود یا کارکرد یک سازمان و نهاد مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و بر مبنی نتایج به دست آمده از آن پژوهش ، می‌توان برای کارایی بیش تر آن نهاد یا آن تولیدات و موضوع‌ها برنامه ریزی نمود و راهکار ارائه داد.
 
اهمیت و کارکرد پژوهش
یکی از عوامل اساسی پیشرفت در کشورهای توسعه یافته ، توجه خاص به امر پژوهش است. اصولا هر نوع پیشرفت و توسعه ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد و توسعه کشورهای پیشرفته در نتیجه سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش است. حجم وسیع پژوهش‌های علمی در کشورهای توسعه یافته صنعتی گویای این واقعیت است .
کشورهای پیشرفته صنعتی بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی را به سرمایه گذاری در امور پژوهشی و تحقیقاتی اختصاص داده اند. بطوریکه این رقم برای کشورهای صنعتی حداقل ۵ درصد است، حال آن که در ایران این رقم حدود نیم درصد است.
پژوهش می‌تواند جلوی بسیاری از دوباره کاری ها، اتلاف وقت و بودجه را بگیرد. هر قدر موضوعی بزرگ تر و با اهمیت تر باشد نیاز به پژوهش برای تصمیم‌گیری درباره اجرای آن بیش تر است. این کار، ریسک تصمیم و اجرا را به حداقل می‌رساند. برای برنامه ریزی بلند مدت نیز نیاز به تحقیقات بیش تر است . در صورتی که برنامه ریزی فاقد پشتوانه تحقیقاتی باشد و به طور همه جانبه پیش از آغاز مورد بررسی قرار نگرفته باشد، به یقین در اجرا و عملیاتی شدن با مشکل رو به رو خواهد شد. از این رو می‌توان گفت پژوهش به ویژه در تصمیم‌گیری های کلان نقش عمده‌ی دارد. از همین روست که بسیاری، پژوهش را "حلقه مفقوده توسعه" یا "سنگ زیر بنای توسعه" می‌نامند.
می توان گفت رشد علم محصول کارهای پژوهشی است و کمیت و کیفیت تحقیقات علمی و پژوهشی در هر جامعه‌ی زمینه ساز توسعه و پیشرفت آن جامعه است و این پژوهش است که تمدن بشری را یجاد کرد و دایره نفوذ انسان را در کائنات گسترش داد. اگر انسان امروز قادر به رفتن به فضاست ، این موفقیت حاصل چیزی جز پژوهش نیست . پژوهش مهم‌ترین راه کشف و رفع مشکلات کشور است.